Na Podlasiu kute krzyże zajmowały i zajmują szczególne miejsce w kowalstwie ludowym, od wieków skoncentrowanym głównie na produkcji prostych, pozbawionych najczęściej jakichkolwiek ozdób przedmiotów użytkowych, wykorzystywanych w gospodarstwie wiejskim. Były i są jedyną tak licznie reprezentowaną grupą wyrobów kowalskich, które poza utylitarnością, posiadają zamierzone i świadomie realizowane walory artystyczne. Walory te możliwe były do uzyskania dzięki bardzo dobrej znajomości rzemiosła, sprawności technicznej, ale również pełnej swobodzie wypowiedzi i wyjątkowym poczuciu estetyki wiejskich kowali.
Krzyże z cmentarzy wiejskich nawiązują w swej formie do wzorów zaczerpniętych z nekropolii miejskich, ale rzemieślnicy je przygotowujący, wykorzystywali także własne doświadczenia związane z wykuwaniem mniejszych form tego powszechnie przyjętego chrześcijańskiego symbolu religijnego. Tradycyjnie bowiem już od XVIII w. na szczytach kapliczek i na drewnianych krzyżach przydrożnych (także przydomowych) umieszczano niewielkie, wysokie na 30-50 cm, krzyże kowalskiej roboty. Pomimo odniesień do mody miejskiej, krzyże cmentarne z wiejskich warsztatów posiadają swój własny, indywidualny i niepowtarzalny charakter. Wynika on m.in. ze sposobu opracowania tematu, czy wyboru zastosowanych proporcji.
Źródło: Urząd Marszałkowski
