Opalanie się to moda. Nasza skóra go nie lubi i nie potrzebuje

Nasza skóra szczególnie latem zasługuje na pielęgnację i ochronę. Skóra jest barierą przed szkodliwymi czynnikami, takimi jak bakterie, zanieczyszczenia czy urazy. W lecie jest także narażona na działanie wielu niekorzystnych czynników – także przez opalanie.

Co zagraża naszej skórze:

• poparzenia słoneczne (szczególnie u osób o jasnej karnacji);
• zakażenia bakteryjne i grzybicze (szczególnie u osób, które często korzystają z publicznych toalet i łazienek);
• rak skóry (osoby, które mają dużo znamion barwnikowych, są bardziej narażone na zachorowania na raka skóry).

O skórę trzeba dbać zawsze, a szczególnie latem.

Aby ją chronić, należy pić dużo wody i jeść zdrowo. Nawilżona i nawodniona skóra jest odporniejsza na uszkodzenia i podrażnienia. A świeże warzywa i owoce dostarczą niezbędne witaminy i składniki mineralne.

Chrońmy skórę i oczy przed promieniami UV. Nie opalajmy się w solarium, stosujmy odpowiednie kremy z filtrem SPF, nośmy odpowiednią odzież, nakrycie głowy oraz okulary z funkcją ochronną.

Jeśli to tylko możliwe, unikajmy przebywania na zewnątrz w godzinach największego nasłonecznienia (od 10.00 do 15.00).

Przed urlopem należy dobrze obejrzeć swoje znamiona. Dzięki temu zobaczymy, czy po wakacjach się zmieniły. Niepokojące znamiona należy konsultować z lekarzem.

Gorące lato to czas, kiedy słońce kusi nas wyjątkowo mocno – na plaży, w ogrodzie, podczas spacerów czy weekendowych wyjazdów.

Promienie UV mogą poprawić nastrój i wspierać produkcję witaminy D, ale ich nadmiar niesie realne zagrożenie.

Oparzenia słoneczne to nie tylko chwilowy dyskomfort, to poważne uszkodzenia skóry, które mogą mieć długofalowe skutki dla naszego zdrowia.

Opalanie – jak powstają oparzenia słoneczne?

Oparzenie słoneczne to efekt nadmiernej ekspozycji skóry na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Gdy skóra nie jest odpowiednio zabezpieczona, promienie UV uszkadzają jej strukturę – najpierw pojawia się zaczerwienienie i nadwrażliwość na dotyk, potem ból, pieczenie i swędzenie. W bardziej zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić dreszcze, gorączka, a choćby pęcherze z płynem surowiczym.

Nawet kilka silnych oparzeń słonecznych w ciągu życia może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka skóry – w tym czerniaka. Szczególnie niebezpieczne są oparzenia II i III stopnia.

Kto powinien szczególnie uważać na opalanie?

Ochrona przed słońcem jest ważna dla wszystkich, jednak niektóre grupy są szczególnie narażone:

• dzieci – ich skóra jest cienka i mało odporna na promienie UV;
• osoby z jasną karnacją, rudymi lub blond włosami, piegami lub znamionami;
• pacjenci po przeszczepach narządów;
• osoby po zabiegach medycyny estetycznej;
• pacjenci przyjmujący leki światłouczulające.

Udar cieplny – niebezpieczne następstwo przegrzania

Długotrwałe przebywanie na słońcu bez odpowiedniej ochrony może doprowadzić nie tylko do poparzenia skóry, ale również do udaru cieplnego, stanu zagrażającego zdrowiu i życiu. Najczęściej występuje on w wyniku przegrzania organizmu i zaburzenia mechanizmów termoregulacji.

Objawy udaru cieplnego to: możliwa utrata przytomności, wysoka temperatura ciała (powyżej 39 stopni Celsjusza), szybkie, dobrze wyczuwalne tętno, gorąca, czerwona, sucha lub wilgotna skóra, nudności i wymioty.

Uwaga! Kiedy temperatura ciała wzrośnie do 41 stopni Celsjusza, może dojść do głębokich zmian na poziomie komórkowym.

Jak rozpoznać stopień oparzenia słonecznego?

Objawy oparzenia słonecznego pojawiają się zwykle po kilku godzinach od ekspozycji skóry na słońce, m.in. poprzez opalanie. Nasilenie objawów związanych z poparzeniem w dużej mierze zależy od jego stopnia.

• I stopień: rumień, lekki ból i wrażliwość; uszkodzenie dotyczy jedynie naskórka; objawy mijają zwykle po kilku dniach.
• II stopień: pojawiają się pęcherze z płynem surowiczym, uszkodzenie sięga skóry adekwatnej, możliwa gorączka, osłabienie, ból.
• III stopień: uszkodzenie obejmuje tkankę podskórną i nerwy, możliwy brak czucia, martwica tkanek, wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

Nadmierne opalanie – jakie są domowe sposoby na łagodne oparzenia słoneczne

W przypadku łagodnych oparzeń możesz działać samodzielnie: przemyj skórę letnią wodą i nałóż chłodny okład, weź delikatny prysznic – unikaj zimnej wody, nie smaruj oparzonej skóry tłustymi kremami, nie wystawiaj skóry na słońce, stosuj emulsję lub piankę o działaniu łagodzącym z D-pantenol lub alantoninę, pij dużo wody, aby nawodnić organizm i wspomóc regenerację skóry.

Jeśli oparzenie jest bolesne, pokrywają je duże pęcherze, skóra nie goi się po kilku dniach, koniecznie skontaktuj się ze swoim lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej

Jeśli na skórze występują pęcherze, nie zaleca się ich przekłuwania. Nadżerki po pęcherzach, które pękły samoistnie, należy przemywać łagodnym środkiem myjącym oraz dezynfekować w celu zapobiegania nadkażeniom.

Kiedy koniecznie skonsultować się z lekarzem?

Zrób to niezwłocznie, jeśli: oparzenia obejmują dużą powierzchnię ciała, skóra nie goi się po kilku dniach, pojawiają się zawroty głowy, gorączka, wymioty, dochodzi do utraty przytomności lub zaburzeń świadomości, występują objawy udaru cieplnego, pojawiają się oznaki zakażenia ran: ropa, nieprzyjemny zapach, gorączka.

Uwaga! Brak czucia, pęcherze z ropnym płynem czy martwica skóry to alarmujące sygnały – natychmiast zgłoś się do lekarza.

Do lekarza powinniśmy również zgłosić się w przypadku nadkażenia ran po oparzeniach (obecność żółtawych strupów lub ropnej wydzieliny) lub kiedy występują objawy oparzeń III stopnia, świadczące o bardzo głębokim uszkodzeniu skóry – brak czucia w miejscu oparzenia, objawy martwicy tkanek.

Czerniak – co musisz o nim wiedzieć?

Czerniak to jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry, który w Polsce co roku odbiera życie blisko 1400 osobom.

Lato kusi słońcem, ale Twoja skóra pamięta każdy promień. Profilaktyka to najskuteczniejsza broń w walce z czerniakiem.

Czerniak to nowotwór złośliwy skóry, który gwałtownie się rozwija i tworzy przerzuty. Wywodzi się z melanocytów – komórek wytwarzających barwnik zwany melaniną. Melanina sprawia, iż skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowym, czyli np. w kontakcie z promieniowaniem słonecznym, czy promieniowaniem stosowanym w solarium.

Choć najczęściej rozwija się na skórze, może pojawić się także w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, nosa, a choćby na gałce ocznej.

Co zwiększa ryzyko choroby przez opalanie?

Ryzyko zachorowania na czerniaka jest większe u osób o jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach i licznych piegach, z dużą liczbą znamion barwnikowych lub znamion w miejscach drażnienia, które doznały oparzeń słonecznych, zwłaszcza w dzieciństwie, słabo tolerujących słońce, opalających się z trudem lub wcale, przebywających w pełnym słońcu powyżej godziny dziennie, u których w rodzinie występowały przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry, korzystających z solarium.

Natomiast wczesne wykrycie choroby daje ponad 95 procent szans na całkowite wyleczenie.

ABCDE czerniaka

Samokontrola skóry to proste i bardzo skuteczne narzędzie. Raz w miesiącu dokładnie obejrzyj swoje znamiona i pieprzyki. Dzięki temu szybciej zauważysz niepokojące zmiany. Podczas samokontroli znamion należy korzystać z ABCDE czerniaka – grupy zmian w obrębie znamienia budzących niepokój onkologiczny.

• A (z angielskiego Asymetry): zmiana kształtu znamienia z okrągłej na niesymetryczną.
• B (Border) – poszarpane, nierówne brzegi posiadające zgrubienia.
• C (Colour) – czerwony, czarny lub niejednorodny kolor znamienia.
• D (Diameter) – duży rozmiar – średnica znamienia powyżej 6 mm.
• E (Eveloging over time) – ewolucja, postępujące w czasie zmiany w znamieniu.

Niepokojącym objawem jest powiększanie się znamienia, zmiana barwy, pojawienia się uwypuklenia, krwawienia lub świąd zmiany. jeżeli zauważymy takie objawy, konieczna jest pilna konsultacja dermatologiczna.

Innowacyjny program lekowy

Od 1 stycznia 2021 roku pacjenci z czerniakiem mogą korzystać z programu lekowego B.59 „Leczenie czerniaka skóry lub błon śluzowych”. To połączenie wcześniej funkcjonujących niezależnie trzech programów lekowych. Ma on zastosowanie w leczeniu chorych po całkowitej resekcji oraz z nieoperacyjnym, zaawansowanym w III stopniu lub przerzutowym IV stopniu czerniakiem.

Tylko w ciągu 5 miesięcy w 2025 r. z programu lekowego związanego z czerniakiem skorzystało już 3,3 tys. pacjentów, a wartość refundacji leków przez NFZ wyniosła ponad 190 mln złotych.

Ogranicz ryzyko zachorowania na nowotwór skóry

• unikaj opalania się w godzinach 11.00-15.00,
• nie korzystaj z solariów,
• noś nakrycie głowy i okulary słoneczne z filtrem UV,
• kontroluj znamiona i pieprzyki,
• stosuj przez cały rok kremy z filtrem (latem minimum 30 SPF),
• umów się u dermatologa na kontrolę dzięki dermatoskopu.

Dermatoskop to połączenie specjalnej lupy, która daje 10-20-krotne powiększenie i latarki. Ułatwia dokładną ocenę morfologii znamienia. Badanie jest bezbolesne i trwa 10-15 minut.

(Przy pisaniu tekstu korzystałem z serwisu Narodowego Funduszu Zdrowia).

Siedem zasad ochrony przed słońcem

1. Pij 3 – 4 litry wody dziennie w upalne dni.
2. Unikaj słońca między godziną 10.00 a 14.00.
3. Noś przewiewne, jasne, ubrania wykonane z naturalnych tkanin.
4. Stosuj kremy z filtrem UV – najlepiej SPF 50+.
5. Chroń głowę kapeluszem lub czapką.
6. Noś okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV.
7. Unikaj alkoholu – odwadnia i zwiększa ryzyko udaru cieplnego.

Niektóre części ciała, np. małżowiny uszne, grzbiety stóp, ramiona, głowa (w miejscu przedziałka lub wyłysienia), są szczególnie narażone na oparzenia słoneczne i powinny być starannie chronione preparatami z filtrem przeciwsłonecznym, odzieżą lub nakryciem głowy.

Ekspert przypomina

Prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie:

– Czerniak jest stosunkowo rzadki, bo obejmuje tylko 4 tysiące zachorowań rocznie w Polsce. Ale na czerniaka umiera rocznie 1400 osób. Świadomość Polaków na temat swojej skóry i nowotworów skóry bardzo wzrosła. Ale ta wiedza, niestety, przez cały czas nie przekłada się na dobre zachowania. Od 2010 do 2020 roku liczba zachorowań na czerniaka
wzrosła z 2,5 tys. do 4 tysięcy. Najgorsze jest to, iż liczba ta rośnie u osób dorosłych w każdej grupie wiekowej. Również u osób młodych.

Wiąże się to z naszymi zachowaniami w stosunku do słońca i do promieniowania ultrafioletowego. Wcześnie wykryte nowotwory skóry są w prawie stu procentach wyleczalne. Czerniak wykryty w pierwszym stadium – jest wtedy spokojnie widoczny gołym okiem – jest uleczalny u blisko 98 procent chorych. Znamiona w pierwszym stadium nie rosną gwałtownie, więc mamy chwilę czasu. Ale to nie są lata. To jest okres kilku tygodni, czasem miesięcy. (…) Czerniak nie zawsze jest czarny. Może mieć bardzo różne kolory. Może być brązowy, może być fioletowawy, niebieskawy lub czerwony. Są też czerniaki bezbarwnikowe. Najważniejszą jego cechą jest to, iż jest to zmiana na skórze, która się zmienia.

Nawet w pochmurny dzień jesteśmy narażeni na działanie słońca i to jest główna przyczyna nowotworów skóry. To nie znaczy, iż mamy nie przebywać na dworze. Ale należy się raczej ubrać niż rozebrać i założyć na głowę czapkę lub kapelusz z rondem szerokości co najmniej 7,5 cm. Resztę ciała należy posmarować kremem z filtrem. I nosić przeciwsłoneczne okulary.

***

Odważne komentarze, unikalna publicystyka, pasjonujące reportaże i rozmowy – czytaj w najnowszym numerze tygodnika „O!Polska”. Do kupienia w punktach sprzedaży prasy w regionie oraz w formie e-wydania