Fot. Ryszard Wyszyński
Bułgaria to kraj o bogatej kulturze i silnie zakorzenionych tradycjach prawosławnych, czytamy w opisach. Jednym z najbardziej charakterystycznych zwyczajów, który do dziś wyróżnia bułgarskie miasta i wsie, jest wieszanie nekrologów w przestrzeni publicznej. Praktyka ta, choć może zaskakiwać turystów, stanowi istotny element bułgarskiej kultury pamięci. Szczególnie widoczna jest w nadmorskich miejscowościach takich jak Neseber, gdzie stare kamienne mury często pokryte są kartkami z czarną obwódką – świadectwami pamięci o bliskich, którzy odeszli.
W języku bułgarskim nekrolog nazywa się „тъжно известие” (tǎžno izvestie), co dosłownie oznacza „smutne zawiadomienie”. Jest to drukowane ogłoszenie o śmierci, zawierające podstawowe informacje o zmarłym: imię, nazwisko, daty życia, wiek, zdjęcie oraz krótkie pożegnanie od rodziny. Często dodaje się fragment Pisma Świętego, wiersz lub sentencję o przemijaniu.
Warto przypomnieć, iż nekrologi drukowane są zwykle na białych kartkach z czarną ramką, symbolizującą żałobę. Zawiadamiają one o śmierci, ale także o nadchodzących nabożeństwach żałobnych i dniach pamięci. Mają więc zarówno funkcję informacyjną, jak i symboliczną. Przykleja się je na: ścianach budynków, bramach cmentarzy, drzewach, ogrodzeniach i przystankach, słupach ogłoszeniowych, drzwiach lub bramach domów, w których mieszkał zmarły.
W miastach takich jak Neseber, gdzie stare uliczki i kamienne domy tworzą niezwykły klimat. Spacerując po tym mieście, można zauważyć dziesiątki takich ogłoszeń – każde z nich to czyjeś wspomnienie i znak trwania pamięci.
Co ciekawe, Bułgarzy nie wieszają nekrologu tylko raz, zaraz po śmierci. To cykliczny rytuał pamięci.
Nowe nekrologi pojawiają się: po 3 dniach – pierwsze pożegnanie, po 9 dniach, po 40 dniach, po 6 miesiącach, po roku, a następnie często co roku, w rocznicę śmierci.
Każdy kolejny nekrolog przypomina o upływie czasu i o tym, iż zmarły pozostaje w pamięci bliskich. Dlatego na jednym murze można zobaczyć kilka ogłoszeń dotyczących tej samej osoby – z różnych lat.
Zawieszanie nekrologów w Bułgarii ma głęboki sens społeczny. Wspólnota w ten sposób uczestniczy w żałobie i wyraża solidarność z rodziną zmarłego. Dla mieszkańców małych miast i wsi to także sposób na przekazanie informacji o śmierci, zanim pojawi się ona w mediach.
Z religijnego punktu widzenia nekrolog przypomina o potrzebie modlitwy za duszę zmarłego. W prawosławnej tradycji modlitwa żyjących ma ogromne znaczenie dla spokoju duszy po śmierci. Dlatego kartka z czarną ramką nie jest tylko ogłoszeniem – to akt pamięci, wiary i wspólnoty.
RW,KS
