8 godzin temu
Polska stoi u progu jednej z największych transformacji infrastrukturalnych w sektorze mieszkaniowym od czasów masowej budowy osiedli w okresie PRL, gdy tysiące starych bloków mieszkalnych będzie musiało zostać wyposażonych w nowoczesne systemy transportu pionowego lub alternatywne rozwiązania ułatwiające dostęp osobom o ograniczonej sprawności ruchowej. Ministerstwo Rozwoju i Technologii przygotowało projekt rozporządzenia, które radykalnie zmieni krajobraz polskich osiedli mieszkaniowych oraz nałoży na spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe obowiązki finansowe o niespotykanych dotąd rozmiarach.
Fot. Warszawa w Pigułce
Nowe przepisy, które mają wejść w życie dwudziestego września 2026 roku, wprowadzą rewolucyjną zmianę w standardach dostępności budynków mieszkalnych, obniżając próg obowiązku instalacji wind z w tej chwili wymaganych pięciu kondygnacji lub wysokości dwunastu metrów do zaledwie trzech kondygnacji w przypadku budynków mieszkalnych wielorodzinnych. Ta pozornie niewielka modyfikacja przepisów prawa budowlanego będzie miała daleko idące konsekwencje dla około trzech i pół tysiąca wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych na terenie całego kraju, które będą zmuszone do przeprowadzenia kosztownych modernizacji swoich budynków.
Zakres nowych regulacji wykracza znacznie poza tradycyjne bloki mieszkalne i obejmuje również budynki zamieszkania zbiorowego, takie jak hotele, pensjonaty, domy studenckie czy schroniska, które posiadają trzy lub więcej kondygnacji nadziemnych. Dodatkowo, wszystkie budynki użyteczności publicznej mające dwie kondygnacje lub więcej będą musiały spełnić nowe wymogi dostępności, co oznacza, iż transformacja dotknie nie tylko sektora mieszkaniowego, ale także publicznego i komercyjnego.
Obecne przepisy, które przez dziesięciolecia regulowały kwestie dostępności budynków w Polsce, okazały się niewystarczające w obliczu starzejącego się społeczeństwa oraz zmieniających się standardów społecznych dotyczących integracji osób z niepełnosprawnościami. Statystyki demograficzne wskazują na systematyczny wzrost liczby osób starszych, które z wiekiem coraz częściej borykają się z problemami ruchowymi, a także rosnącą świadomość potrzeb osób z trwałymi niepełnosprawnościami, które mają prawo do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, w tym do swobodnego poruszania się w budynkach mieszkalnych.
Wdrożenie nowych przepisów będzie wymagało od zarządców budynków przeprowadzenia szczegółowych analiz technicznych w celu określenia możliwości zainstalowania wind w istniejących konstrukcjach. W wielu przypadkach montaż tradycyjnego dźwigu może okazać się technicznie niemożliwy ze względu na ograniczenia architektoniczne, konstrukcyjne czy przestrzenne charakterystyczne dla budynków wzniesionych w poprzednich dekadach według odmiennych standardów projektowych.
W sytuacjach, gdy instalacja windy jest niewykonalna, właściciele i zarządcy budynków będą zobowiązani do wdrożenia alternatywnych rozwiązań technicznych zapewniających dostępność dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej. Mogą to być specjalistyczne pochylnie dla wózków inwalidzkich, platformy schodowe, systemy podnośników krzesełkowych lub inne innowacyjne rozwiązania technologiczne, które umożliwią bezpieczne i komfortowe przemieszczanie się między kondygnacjami budynku.
Aspekt finansowy planowanych zmian budzi szczególne obawy wśród mieszkańców i zarządców budynków, ponieważ koszty modernizacji mogą sięgać dziesiątek, a w niektórych przypadkach setek tysięcy złotych dla pojedynczego budynku. Chociaż ministerstwo zapowiada wsparcie finansowe z Banku Gospodarstwa Krajowego oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, przewidywane dofinansowania prawdopodobnie nie pokryją całości kosztów modernizacji, co oznacza, iż znaczna część wydatków będzie musiała zostać sfinansowana z funduszy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych.
Praktyka pokazuje, iż tego rodzaju dofinansowania rzadko kiedy pokrywają pełne koszty inwestycji, a procedury aplikowania o środki publiczne często są czasochłonne i skomplikowane biurokratycznie. Mieszkańcy bloków będą więc prawdopodobnie musieli liczyć się z koniecznością wnoszenia dodatkowych opłat lub zaciągania kredytów przez wspólnoty w celu sfinansowania wymaganych modernizacji. Dla wielu gospodarstw domowych, szczególnie tych o niższych dochodach, może to stanowić znaczące obciążenie budżetowe.
Szczególne warunki dotyczą możliwości uzyskania dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, które będzie dostępne wyłącznie dla tych budynków, w których zarządcy potrafią udokumentować dostęp co najmniej do dwóch mieszkań zamieszkiwanych przez osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Ten wymóg może w praktyce ograniczyć liczbę budynków uprawnionych do tego typu wsparcia finansowego, szczególnie w mniejszych budynkach mieszkalnych.
Harmonogram wdrażania nowych przepisów został rozłożony w czasie, aby umożliwić właścicielom i zarządcom budynków odpowiednie przygotowanie do realizacji wymaganych modernizacji. Rozporządzenie wejdzie w życie dwudziestego września 2026 roku, ale spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe będą miały czas na wprowadzenie niezbędnych zmian do końca 2029 roku. Ten trzyletni okres przejściowy ma umożliwić przeprowadzenie projektowania, uzyskanie niezbędnych pozwoleń, zabezpieczenie finansowania oraz realizację prac modernizacyjnych.
Proces adaptacji budynków do nowych wymagań będzie wymagał ścisłej współpracy między mieszkańcami, zarządami wspólnot i spółdzielni, firmami projektowymi, wykonawcami oraz organami administracji publicznej odpowiedzialnymi za wydawanie pozwoleń i nadzór nad realizacją inwestycji. Złożoność tego procesu oznacza, iż wiele wspólnot i spółdzielni powinno rozpocząć przygotowania już teraz, aby uniknąć presji czasowej w końcowym okresie przed upływem terminu.
Projektanci i wykonawcy będą musieli wykazać się kreatywnością i znajomością nowoczesnych technologii, aby opracować rozwiązania dopasowane do specyfiki każdego budynku. W przypadku starych bloków mieszkalnych często konieczne będzie zastosowanie niestandardowych rozwiązań technicznych, które uwzględnią ograniczenia wynikające z oryginalnej konstrukcji budynku oraz aktualnych przepisów bezpieczeństwa i norm technicznych.
Wprowadzenie nowych przepisów może również stymulować rozwój polskiego rynku technologii wspomagających dostępność budynków, tworząc możliwości biznesowe dla firm specjalizujących się w projektowaniu i instalacji wind, platform schodowych, pochylni oraz innych urządzeń ułatwiających poruszanie się osobom o ograniczonej sprawności ruchowej. Ten nowy segment rynku może przyciągnąć zarówno krajowych, jak i zagranicznych inwestorów oraz producentów specjalistycznego sprzętu.
Społeczne konsekwencje wdrożenia nowych przepisów mogą być znaczące i długofalowe, szczególnie dla osób starszych oraz z niepełnosprawnościami, które w tej chwili często są faktycznie uwięzione w swoich mieszkaniach na wyższych piętrach budynków bez wind. Poprawa dostępności może przyczynić się do zwiększenia ich niezależności, ułatwienia dostępu do usług medycznych, sklepów oraz innych miejsców użyteczności publicznej, a tym samym do poprawy jakości życia znacznej części społeczeństwa.
Wyzwania logistyczne związane z realizacją tak szeroko zakrojonych modernizacji mogą obejmować problemy z dostępnością wykwalifikowanych wykonawców, materiałów budowlanych oraz specjalistycznego sprzętu. Koncentracja popytu na tego rodzaju usługi w relatywnie krótkim czasie może prowadzić do wzrostu cen oraz wydłużenia terminów realizacji projektów, co dodatkowo skomplikuje proces wdrażania nowych przepisów.
Międzynarodowe doświadczenia w zakresie poprawy dostępności budynków mieszkalnych wskazują na to, iż tego rodzaju transformacje, choć kosztowne w krótkim okresie, przynoszą długoterminowe korzyści społeczne i ekonomiczne. Zwiększona dostępność budynków może przyczynić się do wzrostu wartości nieruchomości, redukcji kosztów opieki zdrowotnej oraz poprawy spójności społecznej poprzez ułatwienie integracji osób z różnymi potrzebami ruchowymi.
Długoterminowe skutki wprowadzenia nowych przepisów mogą również obejmować zmiany w standardach projektowania nowych budynków mieszkalnych oraz wzrost świadomości społecznej dotyczącej potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Ta transformacja może stać się kamieniem milowym w dążeniu do stworzenia bardziej inkluzywnego społeczeństwa, w którym architektoniczne bariery nie będą ograniczać możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
